Học Như Một Đứa Trẻ - Bí Quyết Thụ Đắc Ngôn Ngữ Dễ Dàng

Kịch bản podcast

Ben: Chào mừng trở lại với Vocafy Unpacked. Tôi là Ben, và như thường lệ, đồng hành cùng tôi là Clara.

Clara: Chào Ben, chào mọi người.

Ben: Clara, hôm nay tôi muốn nói về những chuyên gia học ngôn ngữ đầu tiên: trẻ sơ sinh. Cứ như là phép màu vậy. Chúng đi từ việc tạo ra những tiếng động nhỏ đến việc hình thành câu hoàn chỉnh chỉ trong vài năm, mà không cần sách giáo khoa hay bài tập ngữ pháp nào. Làm thế nào chúng làm được điều đó? Liệu chúng ta có thể học được gì từ chúng không?

Clara: Cảm giác đúng là như phép màu, nhưng đó là một quá trình hợp lý và phổ biến một cách tuyệt vời. Và vâng, người lớn học ngôn ngữ có thể học được rất nhiều từ quá trình đó. Hiểu lầm lớn nhất là việc học bắt đầu bằng từ đầu tiên. Thực ra nó bắt đầu sớm hơn rất, rất nhiều, trong cái gọi là "giai đoạn im lặng."

Ben: 'Giai đoạn im lặng' ư? Vậy là, trước cả khi chúng biết nói, chúng đã học rồi sao?

Clara: Chúng học liên tục. Ngay cả trong bụng mẹ, một bào thai đã có thể nhận ra nhịp điệu và giai điệu trong giọng nói của mẹ. Từ lúc chào đời, trẻ sơ sinh giống như những miếng bọt biển ngôn ngữ. Chúng dành nhiều tháng trời chỉ để lắng nghe, hấp thụ âm thanh, quy luật và ngữ điệu của tiếng mẹ đẻ. Chúng đang xây dựng một vốn từ vựng bị động khổng lồ, một bản đồ ngôn ngữ trong tâm trí, rất lâu trước khi chúng thử nói.

Ben: Vậy bài học đầu tiên cho người lớn là... im lặng và lắng nghe?

Clara: (Cười) Theo một cách nào đó thì đúng vậy! Điều quan trọng là phải tôn trọng giai đoạn tiếp thu. Đừng vội vàng nói. Hãy dành nhiều thời gian để nghe và đọc, chỉ hấp thụ ngôn ngữ mà không có áp lực. Nền tảng đó chính là thứ giúp bạn có thể nói một cách tự tin sau này.

Ben: Được rồi, vậy sau nhiều tháng lắng nghe, bước tiếp theo là gì? Tôi đang hình dung ra những âm thanh ê a và bập bẹ dễ thương.

Clara: Chính xác. Đầu tiên là những tiếng ê a—những âm "u", "a" nhỏ. Đó về cơ bản là em bé đang khởi động dây thanh quản của mình. Nhưng bước đột phá thực sự là bập bẹ, vào khoảng sáu tháng tuổi. Bạn sẽ nghe thấy những âm tiết lặp đi lặp lại: "ba-ba-ba," "da-da-da." Và điều thú vị là điều này mang tính phổ quát. Trẻ sơ sinh trên toàn thế giới, bất kể ngôn ngữ được nói xung quanh chúng là gì, đều bập bẹ với cùng một bộ âm thanh cốt lõi.

Ben: Thật không thể tin được. Vậy là một em bé ở Tokyo và một em bé ở Toronto đều phát ra âm thanh giống nhau ở giai đoạn đó?

Clara: Ban đầu thì đúng vậy. Nhưng rồi một điều tuyệt vời xảy ra vào khoảng mười tháng tuổi. Tiếng bập bẹ bắt đầu thu hẹp lại. Nó bắt đầu nghe giống với ngôn ngữ mà chúng nghe hàng ngày. Tiếng bập bẹ của một em bé Pháp sẽ bắt đầu có nhịp điệu của tiếng Pháp, của em bé Hungary sẽ có nhịp điệu của tiếng Hungary. Chúng thực sự đang luyện tập những âm thanh cụ thể của tiếng mẹ đẻ tương lai.

Ben: Ồ. Vậy là chúng đang chuyên môn hóa. Sau đó đến khoảnh khắc trọng đại: từ đầu tiên. Có những từ đầu tiên nào điển hình không?

Clara: Chắc chắn rồi. Chúng hầu như luôn là những từ có tần suất cao, cụ thể và liên quan đến thế giới của em bé: 'mẹ', 'ba', 'bóng', 'mèo', 'bai bai'. Những thứ chúng có thể nhìn, chạm và tương tác. Điều này liên quan trực tiếp đến những gì chúng ta đã thảo luận trong tập trước về tần suất. Bạn bắt đầu với những gì phổ biến nhất và hữu ích nhất.

Ben: Tôi luôn thắc mắc về "mama" và "dada." Chúng nghe rất giống nhau trong nhiều ngôn ngữ. Có phải có một từ gốc cổ nào đó cho cha mẹ không?

Clara: Đó là một câu hỏi tuyệt vời, và câu trả lời đơn giản và đẹp đẽ hơn thế nhiều. Vấn đề không nằm ở lịch sử; mà là ở sinh học. Các âm 'm', 'p', và 'b' là một trong những âm dễ nhất để em bé tạo ra bằng môi, và 'a' là một nguyên âm rất mở. Vì vậy, "ma-ma" và "pa-pa" thường là những âm thanh phức tạp đầu tiên chúng tạo ra khi bập bẹ. Các bậc cha mẹ tự hào nghe thấy điều này, trở nên phấn khích và củng cố nó bằng những nụ cười và cái ôm. Về cơ bản, cha mẹ dạy cho em bé rằng âm thanh ngẫu nhiên, dễ tạo ra này là để chỉ họ.

Ben: Vậy là chúng ta gán ý nghĩa cho tiếng bập bẹ của chúng, và đó là cách một từ được sinh ra. Thật là một ý nghĩ đáng kinh ngạc. Điều gì xảy ra sau vài từ đầu tiên?

Clara: Trong một thời gian, tiến độ khá chậm, có thể là một hoặc hai từ mới mỗi tuần. Sau đó, vào khoảng 18 tháng tuổi, một hiện tượng gọi là "bùng nổ từ vựng" xảy ra. Đứa trẻ có một bước nhảy vọt về nhận thức: chúng nhận ra rằng mọi thứ đều có tên gọi. Kể từ đó, chúng có thể học 5-10 từ mới mỗi ngày. Chúng trở thành những cỗ máy chỉ trỏ và hỏi không ngừng nghỉ.

Ben: Và rồi chúng bắt đầu kết hợp các từ lại với nhau. Tôi nhớ cháu trai tôi đã sử dụng cái mà chị tôi gọi là "kiểu điện tín." Chỉ có "Chó ăn," hoặc "Bóng to."

Clara: Đó là một mô tả hoàn hảo, và đó là một giai đoạn phổ biến khác. Chúng kết hợp những từ quan trọng nhất—danh từ và động từ—và bỏ qua tất cả ngữ pháp. Nhưng điều đó cho thấy chúng không còn chỉ gọi tên mọi thứ nữa; chúng đang hiểu các mối quan hệ giữa các từ.

Ben: Nhưng giai đoạn yêu thích của tôi là khi chúng bắt đầu mắc những "lỗi sai thông minh" đó. Giống như nói "I goed" thay vì "I went." Nó sai, nhưng lại có vẻ rất thông minh.

Clara: Nó thông minh thật đấy! Những lỗi sai đó, mà các nhà ngôn ngữ học gọi là "khái quát hóa quá mức," là bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy trẻ em không chỉ đơn thuần là bắt chước. Chúng đang tích cực tìm ra các quy tắc của ngôn ngữ. Đứa trẻ đã học được quy tắc "thêm '-ed' để chuyển thành thì quá khứ," và chúng áp dụng quy tắc đó một cách hợp lý cho mọi thứ. Chúng chỉ chưa học các trường hợp ngoại lệ. Đối với một người lớn học ngôn ngữ, đây là một bài học quan trọng: mắc những loại lỗi đó không phải là dấu hiệu của sự thất bại. Đó là dấu hiệu cho thấy bộ não của bạn đang hoạt động, tìm kiếm các quy luật và cố gắng áp dụng chúng. Bạn nên tự hào về những khoảnh khắc "goed" của mình!

Ben: Vậy, để tổng kết lại, những bài học chính rút ra từ trẻ sơ sinh cho một người lớn đang cố gắng học một ngôn ngữ với một công cụ như Vocafy là gì?

Clara: Tôi muốn nói có bốn điểm chính.

Thứ nhất, hãy chấp nhận giai đoạn im lặng. Sử dụng Vocafy để nghe thật nhiều nội dung bạn thấy hứng thú trước khi cảm thấy áp lực phải nói. Hãy xây dựng nền tảng đó.

Thứ hai, bối cảnh là vua. Trẻ sơ sinh học từ "bóng" trong khi chơi với quả bóng. Bạn nên học từ trong các câu và câu chuyện thực tế, chứ không phải trong các danh sách riêng lẻ.

Thứ ba, tập trung vào những gì thường gặp và liên quan. Giống như trẻ sơ sinh học từ 'mẹ' trước từ 'quang hợp', bạn nên bắt đầu với những từ có tần suất cao giúp bạn giao tiếp ngay lập tức.

Và cuối cùng, hãy yêu những lỗi sai của bạn. Chúng là bằng chứng cho thấy bạn đang học hỏi, chứ không chỉ bắt chước. Chúng cho thấy bộ não của bạn đang làm công việc khó khăn là tìm ra hệ thống của ngôn ngữ.

Ben: Học từ những chuyên gia thực thụ. Đó là một cách suy nghĩ thật hay và thực tế một cách đáng ngạc nhiên. Cảm ơn Clara. Buổi nói chuyện này thật hấp dẫn.

Clara: Không có gì, Ben. Điều đó nhắc nhở chúng ta rằng tất cả chúng ta sinh ra đều có một khả năng ngôn ngữ đáng kinh ngạc. Chúng ta chỉ cần tin tưởng vào quá trình đó.