Μάθε σαν μωρό - Τα μυστικά της αβίαστης γλωσσικής κατάκτησης

Κείμενο του podcast

Μπεν: Καλώς ήρθατε ξανά στο Vocafy Unpacked. Είμαι ο Μπεν, και όπως πάντα, μαζί μου είναι η Κλάρα.

Κλάρα: Γεια σου Μπεν, γεια σε όλους.

Μπεν: Κλάρα, σήμερα θέλω να μιλήσουμε για τους πρώτους ειδικούς στην εκμάθηση γλωσσών: τα μωρά. Μοιάζει με μαγεία. Περνούν από τους μικρούς θορύβους στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προτάσεων μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, χωρίς καθόλου εγχειρίδια ή ασκήσεις γραμματικής. Πώς το κάνουν; Μπορούμε να μάθουμε κάτι από αυτά;

Κλάρα: Απολύτως μοιάζει με μαγεία, αλλά είναι μια υπέροχα λογική και παγκόσμια διαδικασία. Και ναι, οι ενήλικοι μαθητές μπορούν να μάθουν πάρα πολλά από αυτό. Η μεγαλύτερη παρανόηση είναι ότι η μάθηση ξεκινά με την πρώτη λέξη. Στην πραγματικότητα ξεκινά πολύ, πολύ νωρίτερα, σε αυτό που ονομάζεται «σιωπηρή περίοδος».

Μπεν: Η σιωπηρή περίοδος; Δηλαδή, πριν καν μιλήσουν, μαθαίνουν ήδη;

Κλάρα: Μαθαίνουν συνεχώς. Ακόμα και στη μήτρα, ένα έμβρυο μπορεί να αναγνωρίσει τον ρυθμό και τη μελωδία της φωνής της μητέρας του. Από τη στιγμή που γεννιούνται, τα μωρά είναι σαν γλωσσικά σφουγγάρια. Περνούν μήνες απλώς ακούγοντας, απορροφώντας τους ήχους, τα μοτίβα και τον επιτονισμό της μητρικής τους γλώσσας. Χτίζουν ένα τεράστιο παθητικό λεξιλόγιο, έναν νοητικό χάρτη της γλώσσας, πολύ πριν προσπαθήσουν καν να μιλήσουν.

Μπεν: Άρα το πρώτο μάθημα για έναν ενήλικο μαθητή είναι... να το βουλώνει και να ακούει;

Κλάρα: (Γελάει) Κατά μία έννοια, ναι! Έχει να κάνει με τον σεβασμό στη φάση της πρόσληψης. Μη βιάζεσαι να μιλήσεις. Αφιέρωσε άφθονο χρόνο ακούγοντας και διαβάζοντας, απλώς απορροφώντας τη γλώσσα χωρίς πίεση. Αυτή η βάση είναι που καθιστά δυνατή την ομιλία με αυτοπεποίθηση αργότερα.

Μπεν: Εντάξει, οπότε μετά από μήνες ακρόασης, ποιο είναι το επόμενο βήμα; Φαντάζομαι τα χαριτωμένα γουργουρητά και τους ήχους του βαβίσματος.

Κλάρα: Ακριβώς. Πρώτα έρχονται τα γουργουρητά—αυτά τα μικρά «ου» και «αα». Είναι βασικά το μωρό που προθερμαίνει τις φωνητικές του χορδές. Αλλά η πραγματική επανάσταση είναι το βάβισμα, γύρω στους έξι μήνες. Θα ακούσεις αυτές τις επαναλαμβανόμενες συλλαβές: «μπα-μπα-μπα», «ντα-ντα-ντα». Και το συναρπαστικό είναι ότι αυτό είναι παγκόσμιο. Μωρά σε όλο τον κόσμο, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλιέται γύρω τους, βαβίζουν με το ίδιο σύνολο βασικών ήχων.

Μπεν: Αυτό είναι απίστευτο. Δηλαδή ένα μωρό στο Τόκιο κι ένα μωρό στο Τορόντο ακούγονται το ίδιο σε εκείνο το στάδιο;

Κλάρα: Αρχικά, ναι. Αλλά μετά συμβαίνει κάτι καταπληκτικό γύρω στους δέκα μήνες. Το βάβισμα αρχίζει να περιορίζεται. Αρχίζει να ακούγεται σαν τη γλώσσα που ακούνε καθημερινά. Το βάβισμα ενός Γάλλου μωρού θα αρχίσει να έχει γαλλικό ρυθμό, ενός Ούγγρου μωρού ουγγρικό. Κυριολεκτικά εξασκούν τους συγκεκριμένους ήχους της μελλοντικής τους μητρικής γλώσσας.

Μπεν: Ουάου. Εξειδικεύονται δηλαδή. Μετά έρχεται η μεγάλη στιγμή: η πρώτη λέξη. Υπάρχουν τυπικές πρώτες λέξεις;

Κλάρα: Σίγουρα. Είναι σχεδόν πάντα υψηλής συχνότητας, συγκεκριμένες και σχετικές με τον κόσμο του μωρού: «μαμά», «μπαμπά», «μπάλα», «γάτα», «αντίο». Πράγματα που μπορούν να δουν, να αγγίξουν και με τα οποία μπορούν να αλληλεπιδράσουν. Αυτό σχετίζεται άμεσα με ό,τι συζητήσαμε σε προηγούμενο επεισόδιο για τη συχνότητα. Ξεκινάς με ό,τι είναι πιο κοινό και πιο χρήσιμο.

Μπεν: Πάντα αναρωτιόμουν για το «μαμά» και το «μπαμπά». Ακούγονται τόσο παρόμοια σε τόσες πολλές γλώσσες. Υπάρχει κάποια αρχαία ριζική λέξη για τους γονείς;

Κλάρα: Είναι μια φανταστική ερώτηση, και η απάντηση είναι πολύ απλούστερη και πιο όμορφη από αυτό. Δεν έχει να κάνει με την ιστορία· έχει να κάνει με τη βιολογία. Οι ήχοι «μ», «π» και «μπ» είναι μερικοί από τους ευκολότερους που μπορεί να κάνει ένα μωρό με τα χείλη του, και το «α» είναι ένα πολύ ανοιχτό φωνήεν. Έτσι, το «μα-μα» και το «μπα-μπα» είναι συχνά οι πρώτοι σύνθετοι ήχοι που παράγουν κατά το βάβισμα. Οι περήφανοι γονείς το ακούν αυτό, ενθουσιάζονται και το ενισχύουν με χαμόγελα και αγκαλιές. Ουσιαστικά, οι γονείς διδάσκουν στο μωρό ότι αυτός ο τυχαίος, εύκολος ήχος αναφέρεται σε αυτούς.

Μπεν: Άρα εμείς αποδίδουμε νόημα στο βάβισμά τους, και έτσι γεννιέται η λέξη. Αυτό είναι συγκλονιστικό. Τι συμβαίνει μετά τις πρώτες λέξεις;

Κλάρα: Για λίγο, η πρόοδος είναι αργή, ίσως μία ή δύο νέες λέξεις την εβδομάδα. Έπειτα, γύρω στους 18 μήνες, συμβαίνει κάτι που ονομάζεται «έκρηξη του λεξιλογίου». Το παιδί κάνει ένα γνωστικό άλμα: συνειδητοποιεί ότι τα πάντα έχουν ένα όνομα. Από εκείνο το σημείο και μετά, μπορεί να μαθαίνει 5-10 νέες λέξεις την ημέρα. Γίνεται μια ασταμάτητη μηχανή που δείχνει και ρωτάει.

Μπεν: Και μετά αρχίζουν να τις συνδυάζουν. Θυμάμαι τον ανιψιό μου να χρησιμοποιεί αυτό που η αδερφή μου αποκαλούσε «τηλεγραφικό ύφος». Απλά «Σκυλάκι τρώει» ή «Μεγάλη μπάλα».

Κλάρα: Αυτή είναι μια τέλεια περιγραφή, και είναι ένα ακόμα παγκόσμιο στάδιο. Συνδυάζουν τις πιο σημαντικές λέξεις —ουσιαστικά και ρήματα— και παραλείπουν όλη τη γραμματική. Αλλά δείχνει ότι δεν ονομάζουν απλώς πράγματα πια· κατανοούν τις σχέσεις μεταξύ των λέξεων.

Μπεν: Αλλά το αγαπημένο μου στάδιο είναι όταν αρχίζουν να κάνουν εκείνα τα «ευφυή λάθη». Όπως το να λένε «έβλεψα» αντί για «είδα». Είναι λάθος, αλλά φαίνεται τόσο έξυπνο.

Κλάρα: Είναι έξυπνο! Αυτά τα λάθη, τα οποία οι γλωσσολόγοι αποκαλούν «υπεργενικεύσεις», είναι η πιο ξεκάθαρη απόδειξη ότι τα παιδιά δεν μιμούνται απλώς. Ανακαλύπτουν ενεργά τους κανόνες της γλώσσας. Το παιδί έχει μάθει τον κανόνα «πρόσθεσε το -ψα για να φτιάξεις το παρελθόν», και τον εφαρμόζει λογικά σε όλα. Δεν έχουν μάθει ακόμα τις εξαιρέσεις. Για έναν ενήλικο μαθητή, αυτό είναι ένα ζωτικό μάθημα: το να κάνεις τέτοιου είδους λάθη δεν είναι σημάδι αποτυχίας. Είναι σημάδι ότι ο εγκέφαλός σου δουλεύει, βρίσκει μοτίβα και προσπαθεί να τα εφαρμόσει. Θα έπρεπε να είσαι περήφανος για τις στιγμές που λες «έβλεψα»!

Μπεν: Λοιπόν, για να τα συνοψίσουμε όλα, ποια είναι τα κυριότερα συμπεράσματα από τα μωρά για έναν ενήλικο που προσπαθεί να μάθει μια γλώσσα με ένα εργαλείο όπως το Vocafy;

Κλάρα: Θα έλεγα ότι υπάρχουν τέσσερα μεγάλα.

Πρώτον, αγκάλιασε τη σιωπηρή περίοδο. Χρησιμοποίησε το Vocafy για να ακούσεις άφθονο περιεχόμενο που σε ενδιαφέρει πριν νιώσεις την πίεση να μιλήσεις. Χτίσε αυτή τη βάση.

Δεύτερον, το πλαίσιο είναι το παν. Τα μωρά μαθαίνουν τη λέξη «μπάλα» παίζοντας με μια μπάλα. Πρέπει να μαθαίνεις λέξεις μέσα σε πραγματικές προτάσεις και ιστορίες, όχι σε μεμονωμένες λίστες.

Τρίτον, επικεντρώσου σε ό,τι είναι συχνό και σχετικό. Όπως ακριβώς τα μωρά μαθαίνουν τη «μαμά» πριν από τη «φωτοσύνθεση», έτσι πρέπει να ξεκινάς με τις λέξεις υψηλής συχνότητας που σου επιτρέπουν να επικοινωνήσεις αμέσως.

Και τέλος, αγάπησε τα λάθη σου. Είναι απόδειξη ότι μαθαίνεις, όχι ότι απλώς μιμείσαι. Δείχνουν ότι ο εγκέφαλός σου κάνει τη σκληρή δουλειά της κατανόησης του συστήματος.

Μπεν: Μαθαίνουμε από τους πραγματικούς ειδικούς. Είναι ένας όμορφος και εκπληκτικά πρακτικός τρόπος σκέψης. Κλάρα, σε ευχαριστώ. Ήταν συναρπαστικό.

Κλάρα: Παρακαλώ, Μπεν. Μας υπενθυμίζει ότι όλοι γεννιόμαστε με μια απίστευτη ικανότητα για τη γλώσσα. Απλώς πρέπει να εμπιστευτούμε τη διαδικασία.