De taalkundige diversiteit van India begrijpen

Podcastscript

Ben: Welkom terug bij "The Story of Languages." Ik ben Ben, hier samen met Clara. De vorige keer hebben we de ongelooflijke diversiteit van talen in China verkend, die door één enkel schriftsysteem worden verenigd. Vandaag gaan we naar een ander subcontinent met een verbijsterend aantal talen: India. Is de situatie daar vergelijkbaar?

Clara: Hoi Ben. Dat is een goede vraag, want op het eerste gezicht lijkt het vergelijkbaar: één land, vele talen. Maar het taalkundige verhaal van India is fundamenteel anders. India heeft niet alleen veel talen; het is de thuisbasis van twee volledig afzonderlijke, grote taalfamilies die al duizenden jaren naast elkaar bestaan.

Ben: Twee taalfamilies? Wat betekent dat in de praktijk?

Clara: Stel je voor dat je een lijn trekt dwars door het midden van India. In grote lijnen behoren de talen in het noorden tot de Indo-Arische familie, verre neven van het Engels, Duits en Russisch. De talen in het zuiden behoren tot de Dravidische familie, die totaal niet verwant is aan enige grote taalfamilie buiten het subcontinent. Ze hebben een andere oorsprong, een andere grammatica en een andere kernwoordenschat.

Ben: Dus, in tegenstelling tot China waar de talen aan elkaar verwant zijn, hebben we hier twee totaal verschillende groepen. Welke taal fungeert als brug tussen al die talen?

Clara: Officieel zijn er twee brugtalen. De eerste en meest dominante is het Hindi. Het is de meest gesproken taal, vooral in het noorden, en wordt sterk gepromoot door de overheid en Bollywoodfilms. Als je één Indiase taal wilt leren om je te redden, is Hindi je beste keus.

Ben: En de tweede?

Clara: De tweede is het Engels. Het is een erfenis uit de koloniale periode, maar het is een cruciale taal gebleven voor hoger onderwijs, het nationale bedrijfsleven en de communicatie tussen hoogopgeleiden uit verschillende taalregio's, vooral tussen het noorden en het zuiden.

Ben: Laten we het dan over de talen zelf hebben. Geef me eens een voorbeeld van een belangrijke taal uit die noordelijke, Indo-Arische familie.

Clara: Naast het Hindi is de meest prominente waarschijnlijk het Bengaals, dat wordt gesproken in West-Bengalen en het land Bangladesh. Het heeft een verbluffend rijke literaire geschiedenis – het was de taal van Nobelprijswinnaar Rabindranath Tagore. Veel mensen omschrijven het als een heel zachte en muzikaal klinkende taal.

Ben: Oké, en uit de zuidelijke, Dravidische familie? Wat is daar een belangrijke taal?

Clara: De twee giganten van het zuiden zijn het Telugu en het Tamil. Vooral het Tamil is fascinerend, omdat het een van 's werelds oudste nog levende klassieke talen is, met een ononderbroken literaire traditie die meer dan twee millennia teruggaat. Sprekers van het Tamil zijn enorm trots op de geschiedenis ervan. Het is niet zomaar een taal; het is een directe link naar een oude beschaving.

Ben: Dat is ongelooflijk. Maar als de gesproken talen zo verschillend zijn, hoe zit het dan met het schrift? Is het net als in China, met één schrift voor iedereen?

Clara: Nee, en dat is nog een belangrijk verschil. De meeste Indiase talen hebben hun eigen unieke schrift. Hoewel ze er misschien totaal verschillend uitzien – de hoekige lijnen van het Devanagari-schrift voor het Hindi tegenover de ronde lussen van het Tamil – zijn de meeste geëvolueerd uit dezelfde oude bron, het Brahmi-schrift. Ze delen een vergelijkbare onderliggende fonetische logica, wat een opluchting is voor wie de taal leert.

Ben: Wat zijn voor iemand die de taal leert enkele van de grote verrassingen of uitdagingen bij het aanpakken van een Indiase taal zoals het Hindi?

Clara: Het eerste wat voor een spreker van het Nederlands vreemd zal aanvoelen, is de woordvolgorde. In het Nederlands zeggen we "Ik leer Hindi" (Onderwerp-Werkwoord-Object). In het Hindi zeg je "Ik Hindi leer" (Onderwerp-Object-Werkwoord). Het werkwoord staat altijd aan het eind.

Ben: Oké, dat is even wennen. Wat nog meer?

Clara: Nog twee belangrijke dingen. Ten eerste hebben veel Indiase talen klanken die wij in het Nederlands niet hebben, zoals retroflexe medeklinkers, waarbij je het puntje van je tong naar achteren krult tegen je gehemelte. Deze onder de knie krijgen is essentieel om authentiek te klinken. Ten tweede, en dit is een heel belangrijke, is formaliteit. In het Hindi zijn er bijvoorbeeld drie verschillende woorden voor 'jij' of 'u', afhankelijk van je mate van intimiteit en respect voor de persoon met wie je praat. De verkeerde gebruiken kan een grote sociale blunder zijn.

Ben: Dus je moet je plek in de sociale hiërarchie kennen om zelfs maar 'jij' of 'u' te kunnen zeggen. Dat is fascinerend. Lopen de regionale talen met al deze diversiteit het gevaar te verdwijnen ten gunste van het Hindi en Engels?

Clara: Dat is een terechte zorg, maar voorlopig lijkt het tegenovergestelde te gebeuren. In plaats van te verdwijnen, bloeien de regionale talen juist op. Ze worden versterkt door trots op deelstaatniveau, levendige regionale media en het internet. Mensen gebruiken misschien Hindi of Engels voor zaken, maar ze leven hun dagelijks leven, kijken films en zingen liedjes in het Bengaals, Marathi, Tamil of een van de tientallen andere talen. India is geen smeltkroes; het is meer een prachtig, complex mozaïek.

Ben: Een taalkundig mozaïek dat bijeengehouden wordt door het Hindi en Engels. Dat is een mooie manier om het te zeggen.

Clara: Precies. Het leren van een Indiase taal is meer dan alleen een vaardigheid opdoen. Je krijgt er een sleutel mee in handen om een stukje van een van 's werelds oudste en meest diverse beschavingen te ontsluiten.

Ben: Clara, bedankt dat je ons door dit ongelooflijke taallandschap hebt geloodst. Het is duidelijk dat India niet slechts één verhaal is, maar een hele bibliotheek vol verhalen.

Clara: Graag gedaan, Ben. En elk van die verhalen wordt verteld in een andere, prachtige taal.