De gemengde geschiedenis van de Engelse taal

Podcastscript

Ben: Welkom iedereen bij een gloednieuwe serie van de makers van Vocafy. We noemen het "Het Verhaal van Talen," waarin we de fascinerende, bizarre en wonderlijke geschiedenissen achter de talen van de wereld verkennen. Ik ben Ben, en natuurlijk ben ik hier met onze vaste taalexpert, Clara.

Clara: Hoi Ben! Ik ben zo enthousiast om hiermee te beginnen. En we starten met een grote: het Engels. De taal die we nu spreken.

Ben: Precies. En als iemand die andere talen leert, begin ik te beseffen hoe... vreemd het Engels is. Waarom hebben we bijvoorbeeld drie woorden die bijna hetzelfde betekenen, zoals 'kingly', 'royal' en 'regal'? Het voelt onnodig ingewikkeld.

Clara: Dat is het perfecte startpunt, want dat ene voorbeeld vertelt een enorm deel van het verhaal van het Engels. Die drie woorden zijn als fossielen uit drie verschillende geologische tijdperken van de taal. 'Kingly' komt uit het Oudengels, de oorspronkelijke Germaanse taal van de Angelsaksen. 'Royal' komt uit het Oudfrans, meegebracht door de Normandiërs in 1066. En 'regal' is een directe lening uit het Latijn, die tijdens de Renaissance binnenkwam. Engels is niet één taal; het is een hybride, een mix van minstens drie talen.

Ben: Dus het is een soort monster van Frankenstein van een taal?

Clara: (Lacht) Een prachtig, ongelooflijk rijk monster van Frankenstein, ja. Het begon als een nederig Germaans dialect. Denk aan basische, aardse woorden: house, water, man. Toen kwamen de Vikingen, die ons duizenden alledaagse woorden gaven zoals 'sky', 'skin', 'get', 'take', en zelfs de voornaamwoorden 'they', 'them' en 'their'. Ze hebben de grammatica ook een stuk eenvoudiger gemaakt.

Ben: Wacht, de Vikingen... hebben de Engelse grammatica vereenvoudigd? Ik dacht dat invasies de boel alleen maar ingewikkelder maakten.

Clara: Niet altijd! Omdat Oudengels en Oudnoors verwant waren, moesten de mensen een manier vinden om te communiceren. Dus lieten ze veel van de ingewikkelde grammaticale uitgangen vallen om een gemeenschappelijke basis te vinden. Maar de echte 'game-changer' was de Normandische verovering in 1066.

Ben: Willem de Veroveraar.

Clara: Precies. Plotseling had je een Franstalige heersende klasse en een Engelssprekende boerenbevolking. 300 jaar lang was Frans de taal van de macht, de wet en het chique eten. Daarom hebben we het beroemde voorbeeld van boeren die een 'cow' (het Oudengelse woord) fokken, maar de adel die 'beef' (het Franse woord) eet. Hetzelfde geldt voor 'pig' en 'pork', 'sheep' en 'mutton'. De taal zelf weerspiegelt een klassenverschil.

Ben: Dat is ongelooflijk. Dus daar komt die enorme woordenschat vandaan. Maar hoe zit het met mijn andere grote klacht als leerling: de spelling. Die lijkt volledig los te staan van de uitspraak. Ik bedoel, 'though', 'through', 'tough'... het is een nachtmerrie.

Clara: Nu raak je het andere grote historische toeval van het Engels. Het korte antwoord is: de drukpers kwam op het slechtst mogelijke moment. In de 15e eeuw begon de boekdrukkunst de spelling te standaardiseren. Maar direct daarna onderging het Engels iets wat de "Grote Klinkerverschuiving" wordt genoemd.

Ben: De Grote Klinkerverschuiving? Dat klinkt dramatisch.

Clara: Dat was het ook! Gedurende een paar honderd jaar veranderde de uitspraak van alle lange klinkers systematisch. Het woord 'house' werd bijvoorbeeld ooit uitgesproken als 'hoes' (zoals 'goose'). Het woord 'mouse' was 'moes'. Maar de spelling werd al vastgelegd door de drukpersen. Dus zitten we opgescheept met een middeleeuws spellingsysteem voor een modern klinkende taal. We lezen eigenlijk een momentopname van hoe het Engels 500 jaar geleden klonk.

Ben: Dus Engels is een Germaanse taal met een grotendeels Franse woordenschat, vereenvoudigd door Vikingen, met een spellingsysteem dat in de Middeleeuwen is bevroren. Geen wonder dat het vreemd aanvoelt.

Clara: Precies. Maar er zit een voordeel aan al deze chaos. Dezelfde krachten die de woordenschat en de spelling ingewikkeld maakten, maakten ook de grammatica ongelooflijk eenvoudig, relatief gezien. Het Engels liet zijn complexe naamvalsysteem en, heel belangrijk, het grammaticaal geslacht vallen. Een tafel is niet mannelijk of vrouwelijk, het is gewoon 'de tafel'. Voor iedereen die heeft geworsteld met het onthouden van geslachten in het Frans, Duits of Spaans, is dat een enorme opluchting.

Ben: Dat is een goed punt. Dus hoe is deze kleine, rare eilandtaal de wereldwijde lingua franca geworden?

Clara: Dat gebeurde in drie grote golven. Ten eerste verspreidde het Britse Rijk het Engels over de hele wereld als de taal van bestuur en handel. Ten tweede, in de 20e eeuw, maakte de opkomst van de Verenigde Staten als economische en culturele supermacht – via Hollywood, popmuziek en wetenschap – van het Engels de taal van het internationale discours. En ten derde, de digitale revolutie, die in de VS ontstond, verankerde het Engels als de standaardtaal van het internet, programmeren en technologie.

Ben: Dus het was een combinatie van imperium, popcultuur en technologie. Wat leidt tot mijn laatste vraag: bestaat er één "correct" Engels? Moeten leerlingen zich richten op Brits of Amerikaans Engels?

Clara: Het mooie is dat het Engels niet langer het eigendom is van één land. Het is een wereldtaal. Hoewel Brits en Amerikaans Engels de twee bekendste varianten zijn, zijn er tientallen andere, zoals Australisch, Canadees of Indiaas Engels. Voor een leerling is het doel niet om een enkele "correcte" vorm te beheersen, maar om consistent te zijn in de standaard die je kiest te leren, terwijl je de andere kunt begrijpen. Het is nu een taalfamilie.

Ben: Dus, Engels leren is geschiedenis, cultuur en technologie tegelijk leren.

Clara: Precies. Je leert niet alleen een vaardigheid; je sluit je aan bij een levend, ademend verhaal van verovering, cultuur en verbinding. En het begrijpen van dat verhaal maakt de rare kanten van de taal niet alleen draaglijk, maar fascinerend.

Ben: Clara, dit was een geweldige start van onze nieuwe serie. Bedankt dat je het Engels, in al zijn gekkigheid, begrijpelijk hebt gemaakt.

Clara: Graag gedaan, Ben. Er zijn nog zoveel meer verhalen te vertellen.