De Arabische taal: het verschil tussen Standaardarabisch en dialecten

Podcastscript

Ben: Welkom terug bij "Het Verhaal van Talen" van Vocafy. Ik ben Ben, hier weer met Clara. Na onze reis door het uitgestrekte taallandschap van Afrika, zoomen we in op één taal die twee continenten omspant en door meer dan 400 miljoen mensen wordt gesproken: het Arabisch. Maar Clara, het eerste wat je over het Arabisch leert, is dat 'één taal' een zeer misleidende omschrijving is.

Clara: Hoi Ben. Dat is de perfecte plek om te beginnen. Het is de centrale paradox van het Arabisch. Aan de ene kant is het een verenigde taal met een gedeeld schrift en erfgoed. Aan de andere kant kan een spreker uit Marokko en een spreker uit Irak moeite hebben om een gewoon gesprek te voeren. Dit komt doordat de Arabischsprekende wereld zich in een staat bevindt die taalkundigen 'diglossie' noemen.

Ben: Diglossie. Dat klinkt technisch. Wat betekent het in eenvoudige bewoordingen?

Clara: Zie het als twee verschillende versies van de taal die je voor verschillende gelegenheden gebruikt. Er is een formele, 'zondagse' versie, en dan is er de informele, alledaagse versie die je thuis spreekt. In het Arabisch is deze splitsing veel dramatischer dan in de meeste andere talen.

Ben: Oké, laten we die twee versies eens onder de loep nemen. Wat is de formele versie?

Clara: Dat is Modern Standaardarabisch, of MSA. Het is de directe afstammeling van het Klassiek Arabisch van de Koran. Dit is de taal van de eenheid. Het is wat je leest in boeken en kranten, wat je hoort in hoorcolleges op de universiteit, en – cruciaal – het is de taal van het nieuws. Als je Al Jazeera of een andere grote pan-Arabische nieuwszender aanzet, spreken de presentatoren MSA. Dit zorgt ervoor dat een politieke toespraak of een nieuwsbericht van Rabat tot Riyad wordt begrepen.

Ben: Dus iedereen verstaat het. Maar spreken mensen het ook echt? Bijvoorbeeld tegen hun vrienden of familie?

Clara: Bijna nooit. En dat is het belangrijkste punt: MSA is niemands moedertaal. Iedereen leert het op school, maar je gebruikt het niet om af te dingen op de markt of te kletsen met een taxichauffeur. Daarvoor gebruik je de tweede versie: de dialecten.

Ben: De dialecten. Dus dat is de informele, alledaagse taal. Hoeveel verschillen ze van elkaar?

Clara: Enorm verschillend. Dit is het levendige, bruisende hart van het Arabisch, bekend als `Ammiyya. Elke regio heeft zijn eigen variant. De dialecten van buurlanden, zoals Libanon en Syrië, zijn meestal onderling verstaanbaar. Maar naarmate de afstand groter wordt, groeit ook de taalkundige kloof. De dialecten in Noord-Afrika, Maghrebi of Darija genoemd, zijn sterk beïnvloed door Berbertalen en het Frans, waardoor ze voor Arabieren uit het Midden-Oosten bijzonder moeilijk te verstaan zijn.

Ben: Dus als ze zo verschillend zijn, hoe kan een enorme, gedeelde cultuur – zoals film en muziek – dan bestaan? Hoe wordt een hit uit het ene land populair in een ander?

Clara: Dat is een fantastische vraag, en het antwoord ligt bij het culturele zwaargewicht van de Arabische wereld: Egypte. Tientallen jaren lang was Egypte het 'Hollywood van het Midden-Oosten' en produceerde het een enorm aantal films, tv-series en liedjes. Hierdoor werd het Egyptisch-Arabisch het meest begrepen dialect in de hele regio. Zelfs als een Saudiër en een Tunesiër elkaars moedertaaldialect niet kunnen verstaan, kunnen ze vaak een gemeenschappelijke basis vinden door over te schakelen op een vereenvoudigd Egyptisch-Arabisch dat ze allebei kennen van de film.

Ben: Dus de Egyptische cinema creëerde een soort onofficiële lingua franca. Dat is fascinerend. En voor iemand die de taal wil leren? Wat zijn enkele van de unieke kenmerken die je moet aanpakken, ongeacht of je MSA of een dialect leert?

Clara: Het eerste is het schrift. Het wordt van rechts naar links geschreven, wat een leuke mentale omschakeling is. Maar het mooiste en krachtigste kenmerk is het wortelsysteem. De meeste woorden zijn opgebouwd uit een wortel van drie medeklinkers. De wortel K-T-B is bijvoorbeeld gerelateerd aan het idee van 'schrijven'. Van deze ene wortel krijg je kitab (boek), katib (schrijver), maktab (kantoor) en maktaba (bibliotheek). Zodra je de wortel leert, kun je een hele woordenfamilie ontsluiten.

Ben: Het is als een geheime code voor de woordenschat. En hoe zit het met de klanken? Ik heb gehoord dat het Arabisch klanken heeft die niet in het Engels bestaan.

Clara: Dat klopt zeker. Er zijn verschillende diepe keelklanken, zoals de beroemde ayn (ع), die achter uit de keel komen. Deze onder de knie krijgen is een echte uitdaging voor leerders, maar het is essentieel om authentiek te klinken.

Ben: Dus, dit brengt ons bij de ultieme vraag voor iedereen die het wil leren: waar begin je? Met MSA of een specifiek dialect?

Clara: Dat hangt volledig af van je doelen. Als je literatuur wilt lezen, het nieuws wilt begrijpen en een solide basis wilt voor de hele Arabische wereld, begin je met MSA. Het geeft je de 'hoofdsleutel'. Maar als je doel is om volgend jaar naar Jordanië te reizen en vrienden te maken, dan moet je het lokale Levantijnse dialect leren. Je zult veel sneller kunnen communiceren in alledaagse situaties.

Ben: Is er een gulden middenweg?

Clara: Absoluut. Het meest gebruikelijke advies is om te beginnen met de basis van MSA om het schrift en de grammatica te begrijpen, en dan over te stappen op een breed verstaanbaar dialect zoals het Egyptisch of Levantijns voor je spreek- en luistervaardigheid. Op die manier krijg je het beste van twee werelden.

Ben: Dus, Arabisch is niet één taal, maar een heel taalkundig universum, bijeengehouden door een formele, geschreven standaard, maar levend met honderden lokale variaties.

Clara: Precies. Arabisch leren, in welke vorm dan ook, is een uitnodiging tot een van 's werelds rijkste en historisch meest belangrijke culturen. Je leert niet zomaar één taal; je krijgt toegang tot allemaal.

Ben: Wat een krachtige manier om het te zeggen. De sleutel is dus niet om je te laten intimideren door de complexiteit, maar om het te zien als een toegangspoort tot een hele beschaving. Clara, hartelijk dank voor het demystificeren van deze ongelooflijke taalwereld voor ons.

Clara: Met plezier, Ben.