De vele gezichten van het Arabisch: Welke versie spreken 420 miljoen mensen nu echt?

In dit artikel verkennen we de indrukwekkende diversiteit van het Arabisch. We bekijken wat de vele vormen ervan verenigt en verdeelt, en helpen je als taalstudent je weg te vinden in dit complexe landschap.

Het grotere geheel: Arabisch op het wereldtoneel

Voordat we in de details duiken, laten we eens kijken naar de cijfers die het wereldwijde belang van het Arabisch benadrukken:

• Het wordt wereldwijd door ongeveer 420 miljoen mensen gesproken.
• Het staat op de 5e plaats van meest gesproken talen ter wereld.
• Het is een officiële taal in meer dan 25 landen, verspreid over een uitgestrekte en cultureel rijke regio.
• Het is een van de zes officiële talen van de Verenigde Naties, wat het cruciaal maakt in diplomatie en internationale betrekkingen.

De grote scheiding: Formeel Arabisch versus alledaags Arabisch

Een taalkundig fenomeen genaamd diglossie kenmerkt de Arabische wereld. Dit betekent dat er twee verschillende varianten van de taal naast elkaar bestaan: een formele, geschreven versie en de informele, gesproken taal van het dagelijks leven.

1. Modern Standaardarabisch (MSA - الفصحى, al-Fuṣḥā)

MSA is de gemoderniseerde afstammeling van het Klassiek Arabisch, de taal van de Koran. Het is de gemeenschappelijke, officiële taal die de Arabische wereld verenigt.

• Waar het wordt gebruikt: In boeken, officiële documenten, kranten, universitaire colleges en nieuwsuitzendingen. Wanneer een politicus een toespraak houdt, gebruikt hij of zij MSA.
• De belangrijkste conclusie: Het is niemands moedertaal. Zie het zo: het is alsof iedereen in Europa thuis zijn eigen moedertaal spreekt (Engels, Spaans, Duits), maar alle boeken en nieuwsberichten in een gemoderniseerde vorm van Latijn zijn. Iedere geschoolde Arabische spreker kent MSA, maar gebruikt het niet voor informele gesprekken.

2. De dialecten (العامية, al-ʿĀmmiyya)

Dit zijn de levendige, levende talen van het dagelijks leven. Een dialect is wat mensen thuis met familie spreken, op straat met vrienden, op de markt of in een taxi. Elk land, en vaak elke regio binnen een land, heeft zijn eigen unieke dialect.

• Kenmerken: Ze hebben een vereenvoudigde grammatica, een schat aan lokale straattaal en lenen vaak woorden uit andere talen door historische invloeden (bijv. Franse woorden in Noord-Afrikaanse dialecten).
• Wederzijdse verstaanbaarheid: Hier wordt het interessant. Sprekers uit buurlanden (zoals Libanon en Syrië) kunnen elkaar gemakkelijk verstaan, maar het begrip neemt drastisch af met de geografische afstand. Voor een Marokkaan kan een Irakees dialect bijna als een vreemde taal klinken.

Een rondleiding door de dialecten

Hoewel er tientallen dialecten bestaan, kunnen ze in vijf hoofdfamilies worden ingedeeld:

1. Egyptisch-Arabisch: De moedertaal van bijna 100 miljoen mensen. Egypte is decennialang het "Hollywood van de Arabische wereld" geweest en heeft talloze films en tv-programma's geproduceerd. Als gevolg hiervan is Egyptisch-Arabisch het meest begrepen dialect in de hele regio. Het dient vaak als gemeenschappelijke basis wanneer sprekers van andere, zeer verschillende dialecten elkaar ontmoeten.
2. Levantijns-Arabisch: Gesproken in Libanon, Syrië, Jordanië en Palestina. Het wordt vaak omschreven als melodisch en verfijnd, en is ook breed bekend dankzij een bloeiende mediascene.
3. Maghrebijns-Arabisch (Darija): De dialecten van Marokko, Algerije, Tunesië en Libië. Deze worden vaak beschouwd als het moeilijkst te verstaan voor andere Arabieren vanwege de sterke invloed van lokale Berbertalen, evenals het Frans en Spaans.
4. Golf-Arabisch (Khaleeji): Gesproken in Saoedi-Arabië, de VAE, Qatar, Koeweit en buurstaten. De bekendheid ervan groeit met het economische belang van de regio, en de klank wordt vaak beschouwd als dichter bij het Klassiek Arabisch.
5. Irakees & Jemenitisch-Arabisch: Twee andere aparte en ongelooflijk rijke dialectfamilies met hun eigen unieke geschiedenissen en kenmerken.

Hoe is deze diversiteit ontstaan?

De gemeenschappelijke voorouder is Klassiek Arabisch, de taal van de Koran en pre-islamitische poëzie. Toen de islam zich vanaf de 7e eeuw verspreidde, reisde de Arabische taal door uitgestrekte gebieden. Naarmate het nieuwe landen bereikte, vermengde het zich met lokale talen zoals het Koptisch in Egypte, het Aramees in de Levant en het Berbers in de Maghreb.

Klassiek Arabisch bleef behouden als de taal met hoge status voor religie, wetenschap en literatuur (en evolueerde uiteindelijk naar MSA). Ondertussen ontwikkelde de taal van het volk zich tot de diverse, lokaal beïnvloede dialecten die we vandaag de dag zien.

Unieke kenmerken van het Arabische schrift en de grammatica

Het Arabisch is uniek om meer dan alleen zijn dialecten. Een paar kernmerken worden in al zijn vormen gedeeld:

• Het schrift: Het wordt geschreven van rechts naar links. Het schriftsysteem is een abjad, wat betekent dat het voornamelijk uit medeklinkers bestaat. Korte klinkers worden in standaardteksten over het algemeen weggelaten en door de lezer uit de context afgeleid.
• Het stamsysteem: Dit is een van de meest fascinerende kenmerken van Semitische talen. De meeste woorden zijn opgebouwd uit een stam van drie medeklinkers die een kernbetekenis draagt. De stam K-T-B heeft bijvoorbeeld te maken met het concept 'schrijven'. Van deze ene stam krijg je kitāb (boek), kātib (schrijver), maktab (kantoor) en maktaba (bibliotheek).
• De klanken: Het Arabisch gebruikt verschillende keelklanken (zoals de ayn ع en ḥā ح) die voor de meeste sprekers van Europese talen volkomen onbekend zijn en een unieke uitdaging vormen om onder de knie te krijgen.

Een praktische gids: Welk Arabisch moet ik leren?

Dit is de meest gestelde vraag van nieuwe studenten, en het antwoord hangt volledig af van je doelen.

• Kies Modern Standaardarabisch (MSA) als... je doel is om boeken en kranten te lezen, het nieuws te begrijpen of je te verdiepen in de werelden van Arabische literatuur, wetenschap of religie. MSA biedt de sterkst mogelijke basis, waardoor het gemakkelijker wordt om later een dialect op te pikken.
• Kies een dialect (bijv. Egyptisch of Levantijns) als... je hoofddoel praktische, alledaagse communicatie is. Als je van plan bent naar een specifiek land te reizen, vrienden wilt maken of wilt genieten van moderne films en muziek in hun oorspronkelijke vorm, is het leren van een dialect de meest directe weg.

Voor velen is de beste strategie om te beginnen met de basis van MSA om de logica en het schrift van de taal te begrijpen, en je vervolgens te specialiseren in het dialect dat het meest relevant is voor jouw interesses.

Conclusie

"De Arabische taal" is geen monolithisch geheel, maar eerder een fascinerende taalfamilie met een gedeelde formele laag (MSA) die leeft en ademt door duizend verschillende dialecten in het dagelijks leven. Welk pad je ook kiest, je opent een deur naar een ongelooflijk rijke cultuur, een geschiedenis die millennia omspant en een wereldwijde gemeenschap van honderden miljoenen mensen.

Het leren van Modern Standaardarabisch (MSA), de focus van apps zoals Vocafy, is een perfecte en stabiele eerste stap op deze boeiende reis. Het geeft je de sleutel tot de volledige geschreven Arabische wereld en biedt een solide basis van waaruit je later vol vertrouwen in de zee van dialecten kunt duiken.